Fietsroute - Troch de wrâld fan Ypeij
Hoe een steenrijke familie een hele regio vooruit hielp
Dr. Nicolaas Ypeij (1794-1869) en Baudina Looxma (1806-1890) zijn de grondleggers van Park Vijversburg in Tytsjerk. Zij, en hun zoon Age (1833-1892), hebben veel betekend voor de omgeving rondom Tytsjerk en Ryptsjerk én voor de arme bevolking van de Bergumerheide, het huidige Noardburgum. Duik met deze fietstocht in de bijzondere geschiedenis van deze steenrijke weldoeners.
Vernieuwing dankzij familie Ypeij
De familie Ypeij is in de 19e eeuw één van de rijkste families van Fryslân. Niet alleen Vijversburg is in hun bezit, maar ook talloze landerijen, staten en boerderijen worden door de jaren heen door de familie opgekocht. Staten worden soms net zo hard weer afgebroken, boerderijen worden vaak grondig gerenoveerd naar hedendaagse maatstaven. Nicolaas Ypeij is daarnaast een belangrijke aanjager van landbouwkundige vernieuwingen in de omgeving van Ryptsjerk.
Enorme vooruitgang
Wa…
Hoe een steenrijke familie een hele regio vooruit hielp
Dr. Nicolaas Ypeij (1794-1869) en Baudina Looxma (1806-1890) zijn de grondleggers van Park Vijversburg in Tytsjerk. Zij, en hun zoon Age (1833-1892), hebben veel betekend voor de omgeving rondom Tytsjerk en Ryptsjerk én voor de arme bevolking van de Bergumerheide, het huidige Noardburgum. Duik met deze fietstocht in de bijzondere geschiedenis van deze steenrijke weldoeners.
Vernieuwing dankzij familie Ypeij
De familie Ypeij is in de 19e eeuw één van de rijkste families van Fryslân. Niet alleen Vijversburg is in hun bezit, maar ook talloze landerijen, staten en boerderijen worden door de jaren heen door de familie opgekocht. Staten worden soms net zo hard weer afgebroken, boerderijen worden vaak grondig gerenoveerd naar hedendaagse maatstaven. Nicolaas Ypeij is daarnaast een belangrijke aanjager van landbouwkundige vernieuwingen in de omgeving van Ryptsjerk.
Enorme vooruitgang
Wanneer de Rijksstraatweg wordt aangelegd wordt de armoede zichtbaar op de Bergumerheide. Met name 's winters is er nauwelijks iets te eten en trekken de mannen eropuit om te stropen. Berovingen van reizigers op de Rijksstraatweg komen ook geregeld voor. Nicolaas trekt zich het lot van de straatarme plaggenhutbewoners aan. Een omvangrijk heideontginningsproject waarvan Nicolaas de aanjager is, zorgt voor werkgelegenheid in de winter en een enorme vooruitgang van de omgeving. Langzaam maar zeker werkt het dorp zich op uit de armoede. De boerderijen Groot- en Klein Veldlust worden gebouwd, later volgt de kerk en een school: de Naai-, brei- en bewaarschool. In 1873 wordt daarvoor de Stichting Ypeij opgericht, die de school moet besturen. Gedurende de eerste jaren zijn Baudina en Age nog nauw betrokken bij het reilen en zeilen van deze school.
Koning Willem III
Waar Nicolaas ervan houdt om in de belangstelling te staan - Koning Willem III komt zelfs naar Groot Veldlust om Nicolaas te ridderen - doet zijn zoon Age dat minder graag. Toch speelt ook hij een grote rol in de ontwikkeling van de omgeving rondom Tytsjerk en Noardburgum: hij doneert veel geld aan zaken die hij belangrijk vindt. Zo schenkt hij o.a. na het overlijden van zijn moeder een orgel aan de kerk van Ryptsjerk, 'tot aandenken aan mijne moeder'.
0 kinderen, 24 boerderijen
Na het overlijden van Nicolaas in 1869 blijven Baudina en Age wonen in Vijversburg. Baudina regelt dat gezelschapsdame Helena Mallinckrodt bij hen komt wonen, mogelijk in de hoop dat er iets opbloeit tussen haar en Age. Dat blijkt niet het geval. Age sterft ongehuwd en kinderloos in 1892. Uit zijn testament blijkt dat hij op dat moment in het bezit is van maar liefst 24 boerderijen. De mooiste daarvan zal Helena erven. De overige rijkdom van de familie wordt op verschillende manieren vererfd. Zo wordt er onder andere de Stichting Op Toutenburg opgericht en worden bepaalde bezittingen, zoals de porseleinverzameling van Age, aan het Fries Museum geschonken.
Voor de meest behoeftigen
De Stichting Op Toutenburg wordt bij testament door Age Looxma-Ypeij opgericht als Stichting van weldadigheid. Van deze stichting werd door Age verlangd om het huis met de twintig kamertjes te bouwen, voor de meest armlastige echtparen uit de dorpen Ryptsjerk, Tytsjerk en Hurdegaryp. De bewoners van de twintig kamertjes kregen zelfs een wekelijks inkomen van tien gulden. Naast de bouw van de twintig kamertjes kreeg de stichting ook de taak om het buitengoed Vijversburg in stand te houden als wandelpark.
Stichting Ypeij en Stichting Op Toutenburg: goud in handen
Met de in 1873 opgerichte Stichting Ypeij heeft het culturele en verenigingsleven in Noardburgum goud in handen. Alle bezittingen van de familie Ypeij in Noardburgum worden in deze stichting ondergebracht. De stichting verdient geld met onder andere de pacht van landerijen, maar ook met Russische obligaties. Deze obligaties worden net op tijd voor de Russische revolutie verkocht, waardoor de stichting er financieel warmpjes bijzit.
Na de komst van de wet op basisonderwijs wordt het schoolgebouw verkocht. De statuten worden aangepast en de stichting krijgt als doel om culturele doeleinden met een neutraal karakter in Noardburgum te ondersteunen. Zo blijft de stichting in Noardburgum filantropie bedrijven in de voetsporen van de familie Ypeij.
De Stichting Op Toutenburg heeft eveneens goud in handen. Door het nalatenschap van de familie Looxma-Ypeij kunnen bezoekers al decennia lang genieten van het prachtige landgoed Park Vijversburg.
Dit ga je zien
Startpunt
Swarteweisein 2
9255 JB Tytsjerk
Navigeer naar startpunt
Park Vijversburg
Park Vijversburg is één van de verborgen parels van Fryslân en ligt vlakbij Leeuwarden. Toch waan je je ver van de stad in het park van ruim 30 hectare vol kunst, cultuur en avontuur. Het park is elke dag geopend van 8.00 - 18.00 uur.
Huis met de twintig kamertjes
Aan het einde van de 19e eeuw wordt het ‘huis met de twintig kamertjes’ gebouwd door het eerste bestuur van Stichting Op Toutenburg, op verzoek van erflater Age Looxma-Ypeij.
Ypeymolen
De molen die nu in de Ryptsjerksterpolder staat, heeft eerst op het terrein van Park Vijversburg gestaan. Daar is hij gebruikt voor de bemaling van het terrein. Pas sinds 1981 staat de molen in de Ryptsjerksterpolder.
Boerderij naast de kerk
De familie Looxma-Ypey koopt vele boerderijen en landerijen op in de omgeving van Ryptsjerk, waaronder de boerderij naast de kerk. Deze wordt in 1878 drastisch gerenoveerd naar – voor die tijd - moderne maatstaven.
Kerk van Ryptsjerk
Eind 18e eeuw wordt in Ryptsjerk een kerk gebouwd op dezelfde plaats waar al in 1540 een kerk stond. De familie Looxma-Ypeij heeft er een eigen familiebank. Na het overlijden van Baudina schenkt Age de kerk een orgel.
Groot Veldlust
Tussen Quatrebras en Noardburgum ligt aan de oostzijde de Stateheide. Dit gebied van 90 hectare is in 1849 door Nicolaas aangekocht en ontgonnen. Groot Veldlust is hier in 1850 de eerste boerderij.
Kerk en pastorie
Zowel de Protestantse kerk als de pastorie zijn rijksmonumenten. De initiatiefnemer voor het bouwen van de kerk is dominee Thoden van Velsen, die zich het lot van de bewoners van de Bergumerheide aantrekt.
Naai-, brei- en bewaarschool
Op de arme heide gaan kinderen niet naar school. Daar komt verandering in als er een school wordt gesticht achter het armenhuis. Later volgt de Naai-, brei- en bewaarschool, waar meisjes leren handwerken en ook de kleuters een onderkomen krijgen.
Klein Veldlust
Boerderij Klein Veldlust, gebouwd in 1869, is onderdeel van het ontginningsproject van Nicolaas Ypeij. Ook hier heeft Age de eerste steen gelegd.
Armenhuis Noardburgum
Het is nu niet meer voor te stellen, maar eens woonden er honderdvijftig mensen in het armenhuis waar nu Scherjon's klompenmakerij en klompenmuseum gevestigd is. Dit armenhuis is al in 1843 gebouwd, door de armvoogden uit Burgum.
Klompenmuseum en Scherjon's Klompenmakerij
In Scherjon’s klompenmakerij worden nog iedere dag klompen gemaakt. En hoewel dat vroeger heel normaal was, is dat vandaag de dag uniek. Heeft u altijd al willen weten hoe dat in zijn werk gaat, of wilt u meer weten over de geschiedenis van de klomp?
Klompenmuseum en Scherjon's Klompenmakerij
Klompenmuseum en Scherjon's Klompenmakerij
Dr. Ypeylaan 8
9257 MR Noordburgum
- 45
- 44
- 68
- 64
- 48
-
Langs de oevers van de Waddenzee en het Lauwersmeer
Langs de oevers van de Waddenzee en het Lauwersmeer
(45.4 km)Moddergat -
Hegebeintum - Ferwert | augmented reality route
Hegebeintum - Ferwert | augmented reality route
(18.1 km)Hegebeintum -
Fietsroute Smaak fan 'e Wâlden Burgum - Aldtsjerk
Fietsroute Smaak fan 'e Wâlden Burgum - Aldtsjerk
(38.3 km)Burgum -
60 kilometer lang fietsavontuur vanuit Surhuisterveen
60 kilometer lang fietsavontuur vanuit Surhuisterveen
(60.8 km)Surhuisterveen
